خواص روزه داری از نظر علمی

شهید دکتر سید رضا پاک نژاد در مجموعه ای که ” اولین دانشگاه و آخرین پیامبر” نام دارد و رساله دوره دکترای ایشان بوده، مطالب جالبی در مورد نکات بهداشتی و تربیتی اسلام متذکر شده اند.این شهید بزرگوار، بهره ای که از دانش پزشکی داشتند، دلایل بسیاری از سنن و فرائض اسلامی را توضیح دادند. کتاب روزه ایشان نیز حاوی نکات پزشکی و علمی ارزشمندی است. به مناسبت حلول مبارک ماه رمضان بخشی از مطالب این کتاب در شماره های مختلف در اختیار بازدیدکنندگان عزیز قرار می گیرد. توجه شما را به آن جلب می نماییم.

۱- روزه چیست؟

روزه ((Fast به معنای کم خوردن نیست ، بلکه به معنای خودداری از خوردن، آشامیدن ، داشتن روابط جنسی، سخن گفتن و بالاخره پرهیز از کار کردن در فرهنگهای مختلف به نام ” روزه داری” شده است.در میان بومیان استرالیا بر هر زنی واجب بوده که پس از فوت شوهرش به تناسب از چند روز تا یکسال روزه بگیرد و سخن نگوید. روزه در دیانت یهود قبل از مسیحیت بود چنانچه حضرت مریم نیز بر طبق آیات نذر می نماید روزه بگیرد و با احدی سخن نگوید.
صائبی ها و مانویان و مسیحیان از بعضی خوردنیها اجتناب می کنند و ما مسلمانان از خوردن و آشامیدن خودداری می کنیم. و دستورات دیگری نیز در این رابطه هست که البته با منع از خوردن همین مقدار ماده غذایی که امعاء و احشاء را به فعالیت وادار می نماید، هدف از روزه حاصل نمی شود.

۲- زمان روزه داری در قرآن کریم چیست؟

قرآن کریم آغاز روزه داری مسلمانان را از زمان بازشناخته شدن رشته های سیاه و سفید آسمانی از یکدیگر تعریف می کند.مسلمانان در آن زمان ساعت نداشتند و به همین علت بهترین شناسایی شروع وقت روزه داری نظر انداختن به آسمانها بوده .
در حقیقت تعیین زمان روزه یکی از هزاران معجزه ای است که توسط قرآن مطرح شده است.
طرز طلوع و غروب خورشید در مناطق استوایی چنان است که از وسط آسمان می گذرد و هر چه به دو قطب نزدیکتر می شویم. خوشید زاویه نشین تر می شود و از گوشه ها عبور می کند و در مکانهایی وجود دارند که با یک چشمک زدن خورشید و سوسو کردن نور و در حقیقت پیدایش نوارهای سفید و روشن متمایز از سیاه، می توان شب و روز را از یکدیگر باز شناخت و در حقیقت تعیین وقت قرآن را به عنوان اعجاز پذیرفت( تمیز خطوط نورانی خورشید از تاریکی های شب در تمام نقاط مسکونی کره زمین، امکان پذیر و بهترین وسیله شناسایی است) طول روزه مسلمانان از طلوع اولین اشعه خورشید تا غروب آخرین شعاع آن است و بدین ترتیب در کشورهایی که بین خط استوا تا مدارهای ۶۷ درجه عرض جغرافیایی شمالی و جنوبی تقریباً واقعند، تشخیص زمان آغاز و هنگام پایان روزه داری آسان بوده و اگر کسانی باشند که در اراضی بین ۶۹ درجه تا قطبین واقعند بر حسب آنچه فقها اظهار داشته اند می توانند تقسیمات متعادلی بمنظور فوق بنمایند بدین ترتیب:
وقت روزه داری مسلمانان از طلوع فجر صادق تا مغرب شرعی بوده و تشخیص ایندو زمان یعنی آغاز و پایان آن برای همه و حتی کسانیکه حس تشخیص شان ضعیف است آسان می باشد.

۳- چرا سی روز روزه می گیریم ؟

سالی چند روز روزه شدن و گاهی در یک ماه یک یا چند روز را انتخاب کردن مدت روزه داری است که امروز جهانیان هر کدام بنحوی آنرا پذیرفته اند.در بین مسلمانان روزه واجب هر ساله در انحصار ماه رمضان است که تقریباً سی روز می شود.
بندیکت (Benedict) دانشمند فیزیولژی یک دوره روزه را سی و یکروز دانسته می گوید در این مدت در ترکیب خون هیچگونه اختلاطی بهم نرسیده و آن نوری که در بعضی از روزه داران دیده می شود یک حالت جوانی و نشاطی است که برای روزه داران رخ می دهد.
دکتر ژان فروموزان(Jean Fromosan) می گوید ذخایر کلیکوژن کبدی و پروتئین خون و ذخیره چربی که در مرد سی درصد و در زن بیست درصد است برای یک ماه بدن کافی است.
دکتر الکسیس کارل(۲۲۲ انسان وجود ناشناخته) در باره روزه مطالبی دارد تا آنجا که می گوید با روزه داری قند خون در کبد میریزد و چربیهائی که در زیر پوست ذخیره شده اند و پروتئین های عضلات و غدد و سلولهای کبدی آزاد می شوند و بصرف تغذیه می رسند که چون با سخن ژان فروموزان که گفت بعضی عناصر ذخیره ای بدن برای سی روز کافیست در کنار یکدیگر قرار داده شود نتیجه می گیریم که در ظرف مدت یک ماه روزه داری آدمی دارنده یک بدن تازه تعمیر شده و آزاد گردیده از قید و بند سموم و کهنه هاست. بعلاوه نباید اثر فاصله هلال تا محاق و ماه را که قریب ۳۰ روز می شود فراموش نمود یعنی گردش آسمانها نیز مدت روزه داری را سی روز اعلام داشته و می دارند.
کسانی دیگر نیز از متخصصین هستند که ذخائر بدنی را برای سی روزه روزه داری مناسب و کافی دانسته اند و می دانیم اولین روز پس از ماه روزه یعنی روز اول شوال را نمی توان روزه گرفت و آنرا حرام شمرده اند، این مسئله برای یکنواخت بودن مسلمانان و تشویق آنها است در اینکه باید هماهنگ و در یک صف بوده و برای حفظ حدود و ثغور دستورات اسلامی کوشا باشد.

-----------------------------------------------------

رمضان ماهي که در آن شبي به ارزش هزار ماه قرار داده شده و در آن شب ملائکه و روح نزول اجلال مي فرمايد و از همه مهم تر سلم و سلامتي است. (سوره بقره - آيه 185)
مسلمانان در آن ماهي که رمضان نام دارد روزه دارند و سلام بر آنها که در اين ماه مهمان خداوند هستند. روزه را فوائد معنوي و اخلاقي است که انسان را به نظم و قناعت و صبوري و جلوگيري از شهوات و به صدقه دادن و ساير فضائل عادت مي دهد و از امتيازات عجيب و تقريبا منحصر به فرد روزه اين است که نمي توان آن را با ريا و تظاهر آلوده ساخت، زيرا روزه عبادتي است که همه از نفي تشکيل شده است، از نخوردن، نياشاميدن و دروغ نبستن به خدا و پيامبر و... .
روزه از فوائد بهداشتي چندي است که بهترين نمونه آن تازه کردن مواد بين بافتي بدن است. آنچه مي خوريم تصور مي شود صرف سوختن و تهيه انرژي بدن مي شود و دفع مي شود. ولي تصوري نادرست بوده و اينگونه است که بدن را به عنوان حوضي دانسته که غذا از طرفي وارد شده و از جانب ديگر خارج مي شود. مثلا مواد قندي از جانبي وارد شده و از جانب ديگر به مصرف سوختن رسيده و دفع مي شود و آن را حوض متابوليسمي ناميده اند. آنچه وارد مي شود تازه است و بايد هم تازه باشد و آنچه خارج مي شود از مانده ها و کهنه هاست و بايد فاسدها و مانده ها خارج شود.
بدني را در نظر بگيريد که يازده ماه تمام بدون وقفه تازه ها به بدنش وارد شده اند، چون ورود تازه ها از روي قاعده علمي و نظم و بهداشتي نيست و برعکس خروج کهنه ها و فاسدها که به وسيله ريه، کليه، کبد و پوست انجام مي گيرد، حساب شده و از روي نظم است.
ريه ها سموم را به نظم خارج مي سازند و کليه ها زهر را حساب شده و با نظم دفع مي کنند و کبد نيز به ترتيب مخصوص آنها را از بدن خارج مي کنند. لاجرم انبارهاي ذخيره اي درست و مرتب پر نشده اند و متابوليسم شايد به صورت سوخته و نيم سوخته درآيد و ايجاد بيماري هاي تغذيه اي از اين نيم سوخته ها باشد که اگر به وسيله روزه گرفتن نظم و حسابي در کار ذخاير بدني به وجود نيايد سبب پيدايش پيشامدهاي ناگواري شود زيرا کليه و کبد و ريه و پوست که از ارگان هاي صادراتي بدن مي باشند همه به نظم و حساب هستند، کليه حتي فراموش نمي کند آدمي در شب احتياج به خواب دارد لذا به تناسب تاريکي و سنگيني خواب از ترشحات خود کاسته و کمتر ادرار به وجود مي آيد و پوست و ريه ها و کبد به همين صورت صادرات خود را تنظيم مي کنند. اما واردات آنچنان نامنظم است که آدمي به جاي طيبات و غذاهاي پاکيزه و حلال به دست خود غبارها و دودها به سويش سرازير مي شود در نتيجه حوض متابوليکي طاقت فشارها و صدمه ها را ندارد، شکاف برداشته آدمي را به روز سياه مي نشاند. به عنوان مثال:
مي دانيم شهرها به خصوص شهرهاي صنعتي هواي آلوده  دارند و داراي مقداري از گازهاي فلزات سنگين مانند سرب و جيوه و آهن هستند که از راه ريه به همراه هواي تنفسي وارد بدن مي شود، ضرر سرب بر گلبول هاي قرمز خون نسج عصبي و استخواني ثابت شده که ايجاد کم خوني و عصبانيت و لاغري و دردهاي استخواني مي کند. در صورتي که با گرسنگي ملايم و روزه داري اسيد دزترشي خون بالا رود اين مواد سمي گفته شده از محل هاي خود خارج شده وارد جريان خون گرديده از کليه ها دفع مي شوند يعني در حقيقت پيوسته حوض متابوليکي به دفع سموم اشتغال دارد.
بدن مانند منبع ذخيره شده اي است از آنچه به نام خوردني ها و آشاميدني ها به آن وارد مي شود و چون بسياري از اعضا براي دفع سموم در تلاش مداوم هستند لازم است به بدن فرصتي به منظور خوب عملي ساختن دفع سموم داده شود که جز با روزه داري و منظم ساختن کيفيت و کميت مواد وارداتي به بدن تحقق صورت نخواد پذيرفت.
عوض شدن مايع و مواد بين بافتي و پاک شدن بدن از سموم در ماه رمضان نتيجه پايداري دارد، با شرکت ساليانه يک ماه در ضيافتي که به نام پروردگار برقرار است، موجب مي شود بقيه سال را بتوان به برکت ميزبان معظمش در نعمت تعادل ترشحي و بالنتيجه در نعمت سلامتي به سر برد. اگر در طول سال پيشامدهاي ناگوار اعم از سو»تغذيه يا غير آن تعادل ترشحات غددي را به هم زده باشند روزه مي تواند تعادل مجددي بين آنها براي مدت ها برقرار سازد.

درمان با روزه داري

 روزه را منافع درماني بسياري است که بعضي در حين پيدايش مرض به کار آمده است و هم اکنون در سوئيس، آلمان، انگلستان و آمريکا و... بيمارستان هايي است که در بخشي از آنها يا همه قسمت ها بيماران را به روش روزه داري درمان مي کنند.
دکتر کارل مي گويد لزوم روزه داري در تمام اديان تاکيد شده است در روزه ابتدا گرسنگي و گاهي نوعي تحريک عصبي و بعد ضعفي احساس مي شود ولي در عين حال کيفيات پوشيده اي که اهميت زيادي دارند به فعاليت مي افتند. قند کبد در خون مي ريزد و چربي هايي که در زير پوست ذخيره شده اند و پروتئين هاي عضلات و غدد و سلول هاي کبدي آزاد مي شوند و به مصرف تغذيه بافت ها مي رسند و بالاخره تمام اعضاي مواد خاص خود را براي نگهداري تعادل محيط داخلي و قلب قرباني مي کنند و به اين ترتيب روزه تمام بافت هاي بدني را مي شويد و آنها را عوض مي کند.
دکتر ژان فروموزان روش معالجه با روزه را به شست وشوي احشا تعبير مي کند که در آغاز روزه داري زبان باردار است، عرق بدني زياد است، دهان بو مي گيرد، گاه آب از بيني راه مي افتد و همه علامت شروع شست وشوي کامل بدن است پس از 4-3 روز بو برطرف مي شود اسيداور يک ادرار کاسته و شخص احساس سبکي و خوشي خارق العاده مي کند در اين حال اعضا هم استراحتي دارند.
صرف نظر از اينکه روزه بسياري از زشتي ها را از انسان دور ساخته و به نيکي ها و خوبي ها نزديک مي سازد و در نتيجه اجتماعي متشکل از اين قبيل افراد که ارزش واقعي اجتماعي دارند تشکيل مي شود. حضرت سجاد علاوه بر اينکه ماه رمضان را ماه خدا، ماه مبارک، ماه صيام و ماه اسلام ناميده است به چه سبب آن را ماه اسلام نامگذاري کرده است و فرموده اند: آيا اين ماه اسلام نيست؟ اسلام نام اين ماه را رمضان و به روزه اختصاص داده است. در آنجا که ماه هاي ترکي، فارسي، لاتيني وجود دارد اگر با ماه رمضان مصادف گرديد مردم مسلمان آن ناحيه کدام يک را بيشتر به ياد دارند ماه اسلامي رمضان را يا ماه ديگر را پس اين ماه ماه اسلام است.
آنچنان ماه رمضان بر اجتماع و بر افراد اجتماع اثر مي گذارد که روز اول شوال «روز عيد» را مي توان روزي نامگذاري کرد که روز شرافت و کرامت و شناسايي نبي گرامي و آل اوست و براي مسلماناني که توفيق روزه گرفتن داشته اند خود عيدي بزرگ است، زيرا توانسته اند مدت يک ماه تمام خود را چنان کنترل و مراقبت کنند که در روز عيد بتوانند بگويند اين ماه را آنچنان پشت سر گذاشتيم که مي توانيم بدين وسيله آن را سندي دال بر اين ادعا داشته  باشيم که ياغي و طاغي نيستيم و مفهوم اين جملات را به خوبي مي توان از دعايي که در نماز عيد خوانده مي شود و آن روز را براي محمد و آل محمد فخر و شرف و کرامت و براي مسلمانان عيد معرفي مي نمايد درک نمود. اثر اجتماعي روزه آنچنان نيرومند است که توانسته ضامن اجرايي خوبي براي هماهنگ ساختن کليه مسلمانان سراسر جهان بوده و روز پايان را عيد مسلمانان و کرامت و شرف پيشوايان مسلمانان معرفي کند.

درجات روزه داري

در کيمياي سعادت امام غزالي روزه به سه درجه تقسيم شده است
روزه عوام- روزه خواص- روزه خاص الخاص
روزه عوام که کمترين درجه است و آخرين تلا ش و نهايت حد آن نگهداري شکم و دامن است.
روزه خواص که اعضا و جوارح را از ناشايست نگهدارند، چشم نگاه  بد نکند و گوش بد نشنود و دست بد ندهد و بد نگير د و پا بد نرود و چون افطار شود از حرام و آن چه شبهه اي در آن است نخورند و از حلا ل هم پرخوري نکنند و آخر اين که بين بيم و اميد باشند که ندانند روزه ايشان پذيرفته است يا خير؟
روزه خاص الخاص بالاترين درجه است، علا وه بر آن چه گفته شد دل را از انديشه غير خدا نگهدارند و اين درجه صديقان است.
حضرت علي عليه السلا م فرمود چه بسيار روزه داري که بهره اي نيست او را از روزه به غير از گرسنگي و تشنگي و چه بسيار عبادت کننده اي که نيست او را بهره اي از عبادت به غير از رنج، اي خوشا خواب فهميدگان که بهتر از بيداري ور سم احمقان است زيرا که خواب مقربان چون به نيت صحيح و قلب طاهر واقع مي شود از جمله عبادات ايشان است بلکه ارواح آنها در عالم قدس با ارواح پيامبران و جانشينان آن ها و برگزيدگان از مومنين محشور مي شود و بر اسرار غيب يا روياهاي صادقه آگاه مي گردند و راهي از راه هاي قرب ايشان است و افطار دانايان چون روي خرد است و آن گونه که خدا خواسته افطار مي کنند بهتر است از روزه احمقان که روزه را وسيله خودفروشي نموده و به تظاهر و تکبر ممزوج مي گردانند و به شرايط روزه عمل نمي کنند. روزه تنها دهان بستن از خوردن و آشاميدن نبوده بلکه تمرين براي توفيق يافتن در انجام خدمات خيرخواهانه انساني نيز مي باشد.
بارلها، پروردگارا آن چه در دلم است از شک، گمان، انکار، نوميدي، تکبر، خودپسندي، ريا، شهرت طلبي، نفاق، کفر، فسق، عصيان، يا هر چيز ديگري که تو نمي پسندي نمي خواهم آن ها را از من زايل و دور گردان و به جاي آن ايمان به وعده، وفاي به عهد، رضا به قضا، بي اعتنايي به دنيا، اشتياق به آن چه نزد توست، آرامش قلب، توبه خالص و پاک مرحمت فرما. اين را از تو مي خواهم اي خداي عالميان.
         التماس دعا        غلامرضا ایمانی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: